Ekonomide sık duyduğumuz ama bazen anlamından emin olmadığımız terimler vardır. Bunlardan biri de faiz artırımı.
Merkez Bankası’nın faiz artırması ne anlama gelir? Faiz artırımı ne gibi sonuçları ortaya çıkarır? Faiz artırımını birçok ayrıntısıyla bu yazıda işledik.
İçindekiler
Faiz Artırımı Nedir?
Ülkelerin para politikasını merkez bankaları belirler. Bu politikaya dair alınacak kararların başında ne kadar para basılacağı ve bankalara verilen borçların faizlerinin miktarıdır. Türkiye Merkez Bankası da, ekonomi fazla ısındığında onu soğutmak için faiz artırımı yapar.
Peki faiz artarsa ne olur? Faiz yükselince ekonomik aktivite yavaşlar, enflasyon geriler. Yüksek faiz ile büyüme politikası da olumsuz yönde etkilenir.
Faiz Artırımı Neden Yapılır?
Faiz artırımı, genellikle bir ülkenin merkez bankası tarafından ekonomik nedenlerle gerçekleştirilen bir politika adımıdır. Faiz oranlarının artırılması, aşağıdaki nedenlerden bir veya birkaçı için yapılabilir:
- Enflasyon Kontrolü: Bir ekonomideki fiyatların istikrarını sağlamak için faiz oranlarını artırmak, talepteki aşırı büyümeyi sınırlayabilir. Düşük faiz oranları, tüketici harcamalarını teşvik edebilir ve bu da talep artışına ve enflasyona yol açabilir. Faiz artırımı, enflasyonu kontrol etmek ve fiyat istikrarını sağlamak amacıyla kullanılabilir.
- Döviz Kuru İstikrarı: Bir ülkenin para birimi, döviz piyasasında değer kaybetmeye başladığında, merkez bankası faiz oranlarını artırarak döviz kurunu koruyabilir.
- Finansal Kararlılık: Yüksek borç seviyeleri ve düşük faiz oranları, finansal istikrarsızlık riskini artırabilir. Faiz oranlarının artırılması, borç maliyetlerini yükselterek finansal kararlılığı artırmaya yardımcı olabilir.
- Para Birimi Değerini Artırma: Merkez bankası, ulusal para biriminin değerini artırmak istediğinde faiz oranlarını yükseltebilir. Bu, ithalatın maliyetini artırarak ticaret dengesini düzeltebilir.
Hangi Ülkelerde Faiz Artırımı Yapılır?
Dünya genelinde birçok ülkenin kendi merkez bankaları ve faiz politikaları bulunur ve bu bankalar, ekonomik koşulları izleyerek gerektiğinde faiz oranlarını artırabilir veya azaltabilir. Yani faiz artırımı kararı, her ülkenin kendi ekonomik durumuna, faiz politikasına ve ihtiyaçlarına göre değişebilir
Faiz Artırımı ile Ne Amaçlanır?
Faiz artırımı, para çıkışını engeller, parayı ülke içinde tutmaya yarar. Ayrıca insanları harcama yapmaktan çok parayı elde tutmaya teşvik eder.
Faiz Artırımı Sonuçları Nelerdir?
Faiz artırımı, genellikle enflasyon kontrolü, yüksek borçlanma maliyetleri, düşük tüketici harcamaları, düşen yatırımlar ve işsizlik artışı gibi sonuçlara yol açar.
Faiz oranlarının artırılması, talebi kısıtlayarak enflasyonu azaltabilir, ancak aynı zamanda ekonomik büyümeyi yavaşlatabilir ve finansal istikrarı etkileyebilir. Merkez bankaları, faiz artırımı ile dikkatli bir dengeleme yapmalı ve ekonomik koşulları göz önünde bulundurmalıdır.
Faiz Artırımı Ekonomi Üzerindeki Etkisi
Faiz artırımının ekonomi üzerinde nasıl bir etkisinin olduğunu birkaç başlıkta inceleyebiliriz. Faiz artırımı olursa ne olur, birlikte göz atalım.
Faizi Artırmanın Olumlu Etkileri
Bazen ödemeler dengesinde açık verilir. İşte bu zamanlarda faiz artırımı ile dışarından sıcak para girişi artar ve iç piyasayı rahatlar. Böylece Türk Lirası değerlenmiş olur ve bu değerlenme ile kur yükselir.
Kurun yükselmesi maliyet enflasyonu ile talep enflasyonunu engeller. Yani enflasyon baskılanmış olur ve düşmeye başlar.
Faizi Artırmanın Olumsuz Etkileri
Faiz artırımları, yatırımları düşürür. Çünkü faiz arttıkça tüketimler azalacaktır.
Tüketimlerin azalması ile tasarrufların da arttığını görürüz. Artan kaynak sebebiyle yatırımlar için kaynak bulmak kolaylaşır. Fakat tüketimdeki düşüşle, enflasyonda gerileme yaşanır ve yatırım maliyetleri artar.
Yatırım maliyetleri arttıkça yatırımlar engellenir. Borcu olanlar daha fazla borç yükü altına girer ve şirketler borç faizlerini ödemek için diğer kalemlerden yani yatırımlardan kısar.
İstihdamla birilikte büyüme de düşmeye başlar.
Faizi Artırımı ile Enflasyonun İlişkisi
Faiz artırımı ile enflasyonun yükselişi durdurulur. Faiz artınca piyasadaki talep azalır, bu da harcama eğilimini düşürür. Meclisin bankalardan para talep etmesi ile yüksek faiz devreye girer, bankalar ise daha çok para toplamak amacıyla müşterilerin daha çok para yatırması için faiz yükseltir.
Faize risksiz şekilde para yatırılmış olur, harcama azalır, enflasyonun da önü kesilir.
Faiz Artırımı ile İşsizliğin İlişkisi
Faiz artırımının istihdamı olumsuz etkilediğini söylemiştik. Bu durumu ise şöyle açıklayabiliriz:
Faiz arttıkça yatırımlar azalacaktır. Bu da fazla risk içerdiği için insanların işyeri açmasını zorlaştırır.
Bu durumda herkes için yüksek faizden yararlanmak daha avantajlı hale gelecektir. Haliyle işsizlik de artacaktır.
Faiz Artırımı ile Büyümenin İlişkisi
Faizler artınca yatırımcı yüksek maliyetler sebebiyle yatırımlarını erteler. Duran yatırımlar, büyümeyi de olumsuz yönde etkiler.
Faiz Artırımının Etkilerinin Genel Özeti
Tüm anlattıklarımızı özetleyecek olursak, faiz artırımı ile yükselen enflasyon sebebiyle şu durumların yaşanacağını söyleyebiliriz:
- Şirketler borç faizlerini ödeyebilmek için yatırım maliyetlerinden kısar, yatırımlar azalır
- Halk elindeki parayı tutarak tasarruf politikasına geçer
- Borcu olanlar daha çok borçlanır
- Kredi alanlar geri ödemekte zorlanır
- Diğer şartlarda iş kurmak isteyecek insanlar, böyle bir ortamda yeni bir girişimde bulunmak yerine risksiz getiri için parayı bankaya vadeli hesaba koymayı tercihi eder
- Üretim azalır
- Sanayi ve ekonomi yavaşlar
Faiz artarsa ne olur düşerse ne olur?
Faiz oranlarının artması, kredi maliyetini artırarak tüketici harcamalarını ve işletme yatırımlarını sınırlayabilir, tasarrufu teşvik edebilir ve ekonomik büyümeyi yavaşlatabilir.
Öte yandan, faiz oranlarının düşmesi kredi maliyetlerini düşürerek tüketici harcamalarını artırabilir, konut sektörünü canlandırabilir, ancak tasarruf getirisini azaltabilir.Faizin zararları nelerdir?
Faizin zararları arasında özellikle yüksek faiz oranlarının bireyler ve işletmeler üzerinde ağır finansal yükler oluşturarak borçlanma maliyetini artırması, borç sorunlarına yol açması ve tüketici harcamalarını sınırlayarak ekonomik büyümeyi yavaşlatması sayılabilir. Ayrıca, yüksek faiz oranları, gelir eşitsizliğini artırabilir ve finansal krizlere zemin hazırlayabilir.
Faizin düşmesi neye yarar?
Düşük faiz oranları, kredi maliyetlerini azaltarak tüketici harcamalarını ve işletme yatırımlarını teşvik edebilir. Bu durum ekonomik büyümeyi destekleyebilir ve istihdamı artırabilir.
Ayrıca, düşük faiz oranları, konut sektörünü canlandırabilir ve ev sahibi olma veya ev alımını teşvik edebilir. İşletmeler için de düşük faiz oranları, yeniden yatırım yapma veya büyümeyi finanse etme maliyetlerini azaltabilir.
Faiz kararı neyi etkiler?
Faiz oranlarının artırılması veya düşürülmesi, kredi maliyetini, tüketici harcamalarını, işletme yatırımlarını, enflasyonu ve istihdamı etkileyebilir. Aynı zamanda para biriminin değerini ve finansal piyasaları da etkiler.
