Geçici Vergi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi, işletme sahiplerinin vergi uygulamaları içinde en çok merak ettiği ve ilgilendiği konulardan biridir.
Bu yazıda, gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükelleflerini ilgilendiren geçici verginin içeriğini ve ne zaman ödenmesi gerektiğini anlattık.

Geçici Vergi Nedir?

Geçici vergi; gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme dönemlerinin gelir vergisi ve kurumlar vergisi’ne mahsuben üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanıp ödenen bir uygulamasıdır.
“Peşin vergi” adıyla da bilinen geçici vergi, gelir vergisi ve kurumlar vergisi haricinde ödenen bir vergi türü değildir. Yalnızca bu iki vergi türü için tüm yılın kâr ve zarar hesabının bir kerede yapılması beklenmeden uygulanır. Yani geçici vergi ile, üçer aylık dönemlerde elde edilen kazancın vergisi peşinen tahsil edilir.

Geçici Vergi Beyannamesi Nedir?

Geçici vergiler, geçici vergi beyannamesine istinaden ödenir. Maliye Bakanlığı’na ödenen geçici vergi beyannamesi; yıl boyunca ödenmesi gereken toplam gelir vergisi tutarının 3 aylık parçalar halinde tahsil edileceğinin beyanını içerir. Bu beyanname sayesinde vergilerin tahsilatları öne çekilmiş ve bütün bir takvim yılına yayılmış olur.

Geçici Vergi Beyanı İçin Gerekli Belgeler

Geçici vergi beyannamesi verirken şu belgeleri beyannamenize eklemeniz gerekebilir:

• Kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço defteri tutan mükelleflerin için gelir tablosu evrağı,
• İşletme defteri tutmakla yükümlü mükellefler için hesap özeti,
• Serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler için serbest meslek kazancı bildirimi.

Geçici Vergi Ne Zaman Beyan Edilir ve Ödenir?

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32. ve Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 120. maddesi hükümlerine göre; geçici vergi beyannameleri ilgili üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 17. günü akşamına kadar verilir.
Bu durumda, tahakkuk eden vergi aynı ayın 17. günü akşamına, yani geçici vergi son gün olan güne, kadar ödenir.

Geçici Verginin Eksik Beyan Edilmesi Halinde Ne Yapılır?

Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 120. maddesinde, geçmiş dönemlere ait geçici verginin %10’u aşan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde, eksik beyan edilen bu kısım için ek geçici vergi tarh edilmesi öngörülmüştür. Yani geçici vergi hesaplama için yanılma payı %10 olarak belirlenmiştir.

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi hesaplaması için belirlenen dönemlerdeki brüt kazancın geçici vergi oranıyla çarpılması gerekir. Kümülatif gelir vergisi hesabından farklı olarak geçici vergi oranı hesabında işletmenin sadece ilgili 3 ay için brüt kazancı dikkate alınır.
Örneğin bir işletmenin 2023 yılı içinde ocak, şubat ve mart aylarında toplam brüt kazancı 3000 lira ise vergi oranı %15 olarak baz alınarak 3000*0,15 işlemi yapılır. Bu durumda ödenmesi gereken ilk 3 aylık geçici vergi 450 liradır.

Geçici Vergiye Tabi Olan Kazançlar Nelerdir?

Geçici vergiye tabi olan kazançlar şu şekilde özetlenebilir:

1. Ticari kazanç sahipleri
2. Serbest meslek erbabı
3. Kurumlar vergisi mükellefleri

Geçici Vergiye Tabi Olmayan Kazançlar Nelerdir?

Geçici vergiye tabi olmayan bazı kazanç türleri ve mükellefler de vardır. Bunlar şu şekilde:

1. Basit usulde vergilendirilen ticari kazançlar,
2. Gelir Vergisi Kanunu’nun 42 nci maddesi kapsamına giren kazançlar
3. Noterlik görevini ifa ile mükellef olanların1 bu işlerden sağladıkları kazançlar,
4. Yıllara yaygın inşaat işi ile uğraşanlar

2023 Geçici Vergi Oranları Nedir?

2023 geçici vergi oranı konusunda aşağıdaki gibi ayrımlar söz konusu:

• Gelir vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı yüzde 15’tir.
• Kurumlar vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı yüzde 20’dir.
• Finansal kurumlar %25 oranında geçici vergi öder.

Kâr ve zarar üçer aylık dönemlerde yıl başından ilgili dönemin sonuna dek hesaplanır ve önceki dönemin geçici vergi tutarı beyannamede düşülür. Bu sayede, yalnızca önceki döneme ek olarak elde edilen kâr üzerinden vergi tahakkuk etmiş olur.

Kimler Geçici Vergi Mükellefidir?

Geçici vergi mükellefleri kimlerdir, göz atalım:
Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç herkes), serbest meslek erbabı ve Kurumlar Vergisi mükellefleri geçici vergi mükellefi olarak kabul edilir.
Gelir ya da Kurumlar Vergisi mükellefi olmayan adi ortaklıklar, kolektif şirketler ve adi komandit şirketleri geçici vergi mükellefi de değildir. Fakat adi ortaklıklar ve kolektif şirketlerde ortakların, komandit şirketlerde komandite ortakların şirketten aldığı kazançlar şahsi ticari veya mesleki kazanç sayılır. İşte bu durumda bu kazançlar geçici verginin konusuna girer.
Türkiye’de bir ofisi ya da daimi temsilcisi bulunan dar mükellefiyete tabi tüm kurumlar, geçici vergi öder.

Kimler Geçici Vergi Mükellefi Değildir?

Tasfiye halinde ve tasfiye dönemlerinde olan kurumlar vergisi mükellefleri, basit usulde vergi mükellefleri, yıllara sari olan inşaat ve onarım kazançları vergiden istisna edilen serbest meslek erbabı kişiler geçici vergi mükellefi değildir.
Bunun dışında menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri ile noterlik görevini yürüten kişiler geçici vergi ödemezler.

Geçici Vergi Hesaplamasını Kim Yapar?

Geçici vergi hesaplama mali müşavirler tarafından yapılır. Ama geçici vergi mükelleflerinin etkin bir gelir-gider takibi yaparak vergi dönemlerini dikkatle takip etmesi ve kurum geçici vergi ödemelerini düzenli olarak yapması gerekir.

Geçici verginin ödenmemesi durumunda gecikme zammı hesaplanır mı?

Eğer geçici vergi beyan edilmiş ama ödenmemiş ise gecikme zammı hesaplanır.
Ancak geçici vergi beyan edilmediği veya eksik beyan edildiği takdirde, vergi zıyaı cezası ile birlikte gecikme faizi tatbik edilir.

Tahakkuk eden ancak ödenmeyen geçici vergi için ne yapılır?

Tahakkuk ettirilmiş, ancak ödenmemesi nedeniyle yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup imkânı bulunmayan geçici vergi tutarları terkin edilir.
Terkin edilen geçici vergi tutarı için vade tarihinden terkin edilmesi gereken tarih olan yıllık beyannamenin verilmesi gereken kanuni sürenin başlangıç tarihine kadar gecikme zammı uygulanır.

Ödenmeyen geçici vergi mahsup edilir mi?

Hayır, ödenmeyen geçici verginin gelir vergisi veya kurumlar vergisi üzerinden mahsup edilmesi mümkün değildir.

Geçici vergi yıllık gelir vergisinden düşer mi?

Geçici vergi tahakkuk edilmiş ve ödenmiş ise yıllık gelir vergisinden düşer.
Eğer ödenmemiş ise, geçici verginin mahsup etmesi mümkün değildir.

Geçici vergi kaç ayda bir ödenir?

Geçici vergi yıl içinde üçer aylık dönemler ile ödenir.