Bahşiş Nedir? Bahşiş Vermek Zorunlu Mudur? Bahşiş Yönetmeliği

Bahşiş, hizmet sektöründeki çalışanları mutlu eden ve temelde hizmet kalitesini artırmayı hedefleyen bir uygulamadır. Kültürler arasında farklılık gösterse de Ortaçağ Avrupa’sında zenginlerin hizmetli ve diğer alt sınıf çalışanlarına hizmetlerinden duydukları memnuniyeti göstermek için “vails” denilen küçük paralar verdikleri biliniyor. Ayrıca bahşiş feodal sistemi ve dolayısıyla sosyal hiyerarşiyi sürdürmenin de bir yoluydu. Bahşiş vermek İngiltere’de 16., Amerika’da ise 19. yy’da sistematik hale geldi. Bugün dünyanın birçok yerinde bir kültür olsa da Japonya, Güney Kore ve Singapur gibi ülkelerde yaygın değildir hatta hoş da karşılanmadığı durumlar olurken İsviçre, Danimarka ve diğer İskandinav ülkelerinde ise sosyal güvenlik sistemleri ve hizmet sektöründe çalışanların maaşları yüksek olduğu için gereksiz görülür. Dünyanın geri kalanında ise bahşiş yaygın bir uygulamadır. Bu yazımızda bahşiş ne demek, kat görevlisi bahşiş alır mı, bahşiş nasıl alınır ve ne kadar bahşiş bırakılır gibi çokça merak edilen konulara değindik. 

Bahşiş Nedir?

Bahşiş, restoran çalışanları, barmenler, otel personeli, taksi şoförleri gibi hizmet sektöründe emek verenlere verilen ekstra para veya ödül olarak tanımlanabilir. Bahşiş vermek bir jest biçimidir ve müşterilerin aldıkları hizmetten memnun olduklarını göstermek, çalışanları motive etmek için verilir. Bahşiş verilen miktar ülkeden ülkeye ya da bölgeden bölgeye değişiklik gösterebilir ancak her yerde hizmetin kalitesini takdir etmenin bir yolu olarak değerlendirilir. 

Bahşiş Neden Verilir?

Bahşiş ülke ve bölge farketmeksizin alınan iyi hizmetin karşılığında minnettarlık göstermek için verilir. Hizmet sektöründe emek verenlerin işlerine verdikleri özen ve çaba için bir ödüllendirme olduğu da söylenebilir. Birçok kültürde, bahşiş vermek yaygın bir uygulama olup, hizmet kalitesini yükseltmeyi teşvik ederken çalışanlara ek gelir sağlar.

Bahşiş Zorunlu mu?

Bahşiş vermek genellikle zorunlu değildir çünkü bahşiş verme Türkiye de dahil olmak üzere birçok ülkede yaygın ve kültürel olarak yerleşmiş bir uygulamadır. Bahşiş verme kararı ve verilen miktar genellikle müşterinin takdirine bırakılır. Bazı ülkelerde, hesaba otomatik olarak bir servis ücreti eklenirken çoğu durumda bahşiş miktarı müşterinin insiyatifine kalabilir. Bunun yanı sıra işletmelerde ödenecek hesap üzerinden belli oranlarda bahşişi işletmeyi ziyaret edenlerden otomatik olarak alıp, kendisi çalışanlara dağıtabilir.  

En çok ziyaret edilen 10 ülke ve bu ülkelerdeki bahşiş kuralları:

1. Fransa: Bahşiş vermek zorunlu değildir çünkü restoranlarda genellikle faturaya servis ücreti dahil edilir. Yine de buna ek olarak ekstra küçük bir miktar bahşiş bırakmak hoş karşılanır.
2. İspanya: Bahşiş vermek yaygın değildir ama takdir edilir, özellikle servis ücreti olarak zaten faturaya dahil edilmemişse bahşiş oranı %5-10 civarındadır.
3. Amerika: Restoranlarda bahşiş oranı %15-20 civarındadır ve standarttır, ayrıca barlarda, otellerde ve diğer hizmetlerde de bahşiş vermek yaygındır.
4. İtalya: Genellikle faturaya “coperto” adı verilen bir servis ücreti dahil edilir, bu yüzden ekstra bahşiş bırakmak gerekli değildir.
5. Türkiye: Bahşiş vermek yaygındır ve özellikle restoranlarda bahşiş sistemi faturanın %10-15’i oranındadır. Ayrıca otel personeli, taksi şoförleri ve tur rehberlerine farklı miktarlarda bahşiş vermek hoş karşılanır.
6. Meksika: Otellerde ve taksi şoförlerine de bahşiş vermek yaygındır. Restoranlarda %10-15 ve iyi hizmet için %20 gibi bir oran yeterli karşılanır.
7. İngiltere: Restoranlarda bahşiş sistemi toplam hesabın %10-12 oranındadır ve servis ücreti olarak faturaya dahil edilebilir. Eğer dahil edilmemişse, bahşiş oranı %10-15’tir. Restoranlarda bahşiş vermek yaygın bir uygulama iken pub’larda daha az yaygındır, ancak yemek servisi yapan yerlerde verilmesi tavsiye edilir.
8. Mısır: Mısır’da restoranlarda, otellerde ve tur rehberlerine genellikle hizmetin %10-15’i beklenen bahşiş oranıdır. 
9. Almanya: Bahşiş genellikle hesaba dahil edilse de hesabı yuvarlamak veya ekstra bahşiş oranı olarak %5-10 gibi bir miktar bahşiş uygun olur.
10. Yunanistan: Bahşiş vermek zorunlu değildir ancak takdir edilir ve hesabı yuvarlamak veya %5-10 oranında bir bahşiş bırakılabilir.

Bahşiş vermenin hoş karşılanmadığı ülkeler;

1. Japonya: Japon kültüründe, hizmet sunmanın bir onur meselesi olduğu kabul edildiği için bahşiş vermek genellikle hoş karşılanmaz. Sunulan hizmet, zaten işin bir parçası olarak görülür, bu nedenle ekstra bir ödül gerekli görülmez. Bahşiş bırakmanız durumunda, personel bahşişi nazikçe iade edebilir.
2. Güney Kore: Güney Kore’de de bahşiş vermek yaygın değildir çünkü servis ücretleri genellikle faturaya dahil edilir ve bazen kafa karışıklığına neden olabilir. 
3. Çin: Geleneksel olarak Çin kültüründe ve özellikle kırsal veya turistik olmayan bölgelerde bahşiş vermek uygunsuz veya kafa karıştırıcı olarak görülebilir.
4. Yeni Zelanda: Bahşiş vermek Yeni Zelanda’da her ne kadar olumsuz karşılanmasa da beklenen bir uygulama değildir. 
5. Singapur: Singapur’da bahşiş vermek yaygın bir uygulama değildir ve özellikle havalimanı gibi yerlerde yasaktır. Restoranlarda bahşiş sistemi ise faturaya servis ücreti eklenerek takip edilir, bu nedenle ekstra bahşiş vermek gerekmez.
6. Danimarka: Danimarka’da bahşiş verme geleneksel değildir, çünkü servis ücretleri genellikle faturaya dahil edilir. 

Türkiye’de Bahşiş Uygulamaları

Türkiye de, özellikle bir turizm merkezi olması ve inişli çıkışlı bir ekonomiye sahip olması nedeniyle bahşiş yaygın bir uygulamadır. Bahşiş bırakmak bir zorunluluk olmasa da otelcilik ve hizmet sektörlerinde yaygındır.

Farklı işletmelerde bahşiş ne kadar verilir?

• Restoranlar: Türkiye’deki restoranlarda, servis ücreti hesaba dahil edilmemişse toplam hesabın %5-10’u kadar bahşiş bırakmak yaygındır. Daha yüksek sınıf restoranlarda servis ücreti dahil olabilir, ancak bu durumlarda bile küçük bir ek bahşiş bırakmak takdir edilir. Ayrıca restoran yazılım sistemleri belirlenen bahşiş oranlarını misafir hesabına otomatik olarak da yansıtabilir, bu açıdan pratik bir yöntemdir.
• Oteller: Otel personeline, bellboylara ve temizlik görevlilerine bahşiş vermek yaygındır. Otellerde bahşiş verme konusunda en sık sorulan soru: Kat görevlisi bahşiş alır mı? Evet, kat görevlisi de bahşiş alır. 
• Taksiler: Zorunlu olmamakla birlikte, yakın yaygın uygulama ücreti yuvarlamaktır.
• Rehberler: Tur maliyetinin %10’u civarında bir miktarın tur rehberlerine bahşiş olarak verilmesi yaygındır.
• Kafeler ve Barlar: Kafe ve barlarda, hesabı yuvarlayarak veya birkaç bozuk para bırakarak küçük bir bahşiş vermek kibarlık olarak görülür.  
• Paket Servis: Paket servislerde de bir miktar bahşiş verilmesi Türkiye’de hoş karşılanır. Restoranlar kullandıkları POS sisteminin paket servis programı üzerinden tüm paket servis sürecini takip ederken sisteme bahşiş tutarları da tanımlayabilir. 

Bahşiş alan meslekler hangileridir?

Bahşiş alan meslekler genellikle hizmet sektöründe yer alırlar; garsonlar, barmenler, barberler, otel kapıcıları, taksi şoförleri, tur rehberleri, valeler ve kat hizmeti görevlileri en bilinenleridir. 

Hangi İşletmede Ne Kadar Bahşiş Verilmeli?

Verilecek bahşiş miktarı, işletmenin türüne ve sağlanan hizmetin kalitesine bağlı olarak değişebilir. İşletme türüne göre bahşiş ne kadar verilir?

• Restoranlarda toplam hesabın %10-15’i
• Otellerde bellboylar temizlik personeli için hesabın %5-10’u,   
• Taksilerde ücreti yuvarlamak 
• Kafeler ve barlarda hesabı yuvarlamak veya küçük bir miktar bırakmak genellikle kabul edilebilir
• Tur rehberlerine tur maliyetinin %10’u 
• Paket servis hizmetlerinde siparişin toplam tutarının yüzde 10 ila 15’i 

Bahşiş Hangi Çalışanlara Verilmelidir? / 

Bahşiş genellikle kişisel hizmet sunan çalışanlara verilir. Bu çalışanlar restoran, bar ve kafelerde hizmet veren garsonlar ve barmenler, otellerde bellboylar, konsiyerj ve temizlik görevlileri, taksi şoförleri, tur rehberleri ve vale görevlileri bulunur. 

Otelde bahşiş nasıl verilir?

Otellerde bahşiş hizmet alındığı anda hizmeti veren kişiye elden verilebileceği gibi hesap ödemesi sırasında da yapılabilir. 

Bahşiş Verirken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Bahşiş bir zorunluluktan ziyade alınan hizmeti ödüllendirme yöntemi olduğu için her iki tarafı mutlu edecek şekilde yapılmalıdır. Bahşiş verirken bazı noktalar unutulmamalıdır;
• Aldığınız hizmetin kalitesini göz önünde bulundurun. Mükemmel hizmet için genellikle daha yüksek bahşişler verilirken, memnun edici hizmet için standart bahşişler uygundur.
• Bahşiş uygulamaları ülkeye ve hatta bölgeye göre değişiklik gösterir. Bu yüzden yerel gelenekleri bilmek olası negatif durumların önüne geçer.   
• Hesabınızda zaten bir servis ücreti varsa ek bir bahşiş gereksinimini ortadan kaldırabilir.
• Bahşiş beklentileri işletmenin lüks mü yoksa mütevazi mi olduğuna göre değişebilir. 
• Bahşiş vermek bir takdir jestidir, bütçenize uygun olmasına dikkat edilmelidir.
• Otelde kalış gibi birkaç gün süren hizmetler için, günlük yerine konaklamanın sonunda bahşiş vermek uygun olabilir.

Yeni Bahşiş Düzenlemesi Hakkında Detaylar

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hayata geçirilen yeni bahşiş düzenlemesi, çalışanların gelirlerini artırmayı ve sektördeki şeffaflığı artırmayı hedefliyor. Bu düzenleme ile birlikte, kredi kartıyla ödenen bahşişlerin doğrudan çalışanlara aktarılması sağlanacak. Bahşişlerden yalnızca %10’luk bir vergi kesintisi yapılacak ve geriye kalan miktar tamamen çalışana iletilecek. Önceki uygulamalarda, servis ücreti adı altında toplanan bahşişlerden yapılan %50’ye varan kesintiler, çalışanların gelirlerini ciddi ölçüde azaltıyordu. Yeni sistemle, bahşişler artık daha şeffaf bir şekilde takip edilecek ve çalışanların elde ettiği gelirler kayıt altına alınabilecek.

Bu düzenleme, hem çalışanların gelirlerinde artış sağlayarak sektörün gelişimine katkıda bulunacak, hem de kayıt dışı ekonomiyi azaltarak kamuya ilave vergi gelirleri sağlayacak. Özetle yeni bahşiş düzenlemesi bahşiş oranlarını arttırarak kayıt altında tutulmasını sağlayacak bir yasal bir düzenleme.