Ticarette yapılan alım satım işlemlerinin en önemli kısmı o işlemlerin belgelenmesidir. Yapılan alım satım işlemlerinin türüne, tarafların ticari yükümlülüklerine göre belgeleme işlemi yapılır.
Belgeleme işlemleri kimi zaman iki vergi mükellefi arasında yapılırken kimi zaman alıcı veya satıcı vergi mükellefi olmayabilir. Yani işletme olarak bir mal veya hizmet satın aldığınızda karşı tarafın vergi mükellefi olması gerekmez. Bu tür alım satımlarda satın alımı belgelemek için kullanılan araç olan gider pusulasını tüm detaylarıyla bu yazımızda anlattık.
İçindekiler
Gider Pusulası Nedir?
Gider pusulası, özet olarak fatura yerine geçen bir belge olarak tanımlanabilir. Vergi mükellefi olmayan satıcı taraftan alınan ürün veya hizmetin muhasebeleştirilmesi için kullanılan belgedir.
Gider pusulası, aynı zamanda satın alınan ürünlerin iadesinde de düzenlenir. Gider pusulaları doldurulurken istenen bilgilerin tamamının belirtilmesi gerekir.
Gider Pusulasında Hangi Bilgiler Bulunur?
Gider pusulasında bulunan bilgiler şunlardır:
- Ürün ya da hizmetin türü ve bedeli
- Alıcıya ait unvan, ad/soyadı, adres, vergi dairesi ve numarası, kaşe
- Belge seri ve sıra numaraları
- İşlem tarihi
- Maliye Bakanlığı logosu veya noter kaşesi
- Satıcıya ait unvan, ad/soyadı, kimlik numarası, imza
- Kesilen gelir vergisi
- Ödenen bedel (hem rakam hem de yazı ile)
Gider Pusulası Ne Zaman Kullanılır?
Gider pusulası,
- Vergiden muaf esnafla yapılan ticari işlemlerde
- Nihai tüketicilerden alınan mal ve hizmetlerde
- Telif ödemeleri ve iadelerde
kullanılır.
Kimler Esnaf Muaflığına Sahiptir?
Gelir Vergisi Kanunu’na göre esnaf muaflığından iş yeri açmadan ticari faaliyette bulunanlar faydalanılabilir. Esnaf muaflığı kapsamına girenler gezici olarak ya da perakende ticaretle uğraşırlar. Kundura boyacıları, berberler, fotoğrafçılar, kalaycılar, musluk tamircileri, çilingirler
Gider Pusulası Nasıl Alınır?
Gider pusulası şu şekilde alınır:
- Gider pusulasının düzenlenmesi için vergi dairesinden izim belgesi alınır.
- Bu izin belgesiyle birlikte noterden veya Maliye Bakanlığı anlaşmalı matbaalardan alınır.
- Yeni işe başlayacak olan şirketler işe başlamadan, kullandıkları koçanları biten işletmeler de sayfaları tamamen bitmeden gider pusulası almalıdır.
- Vergi Usul Kanunu (VUK), gider pusulasının tükenmez kalem, kopya kurşun kalem ya da bilgisayarda doldurulması gerektiğini söyler. Ayrıca sıra numaralı sayfaların yırtılmaması, tahribata uğramaması gerekir.
- Gider pusulasından iş harici sayfa koparılması muhasebe suçudur. Bu nedenle cezai yaptırıma tabidir.
Gider Pusulası Nasıl Hesaplanır?
Gider pusulasının ne olduğunu inceledikten sonra, gider pusulası muhasebe kaydında kullanılacak hesaplama yöntemlerini inceleyebiliriz. Gider pusulasına hesaplamalarında kullanılan iki yöntem vardır:
- İlk yöntem brüt tutar yöntemidir. Alınan ürün veya hizmetin toplam tutarından gelir vergisi hesaplaması yapılan yöntemdir.
- İkinci yöntem ise ürün veya hizmetin karşılığı olan net tutar üzerinden gider pusulası hesabı yapılmasıdır. Bu yöntemde netten brüte gider pusulası hesaplaması yapılır.
Aşağıda bu iki yöntemi de birer örnekle ele alalım.
Gider Pusulası Hesaplama Örneği
Brütten nete gider pusulası hesaplama yöntemine bir örnek vererek başlayalım. Daha sonra brüt tutar yöntemini Bu örnek üzerinden açıklayalım.
Yeni bir işyerine geçiş yapacak bir işletmenin ürünlerini eski işyerinden yeni işyerine taşıyacak bir taşımacıyla anlaştığını düşünelim. İşletmenin bu taşıma hizmeti için 5000 TL ödeyeceğiniz varsayalım. Bu durumda brüt tutar üzerinden vergiler indirildikten sonra net tutar karşı tarafa ödenir. İşletmenin ödemesi gereken 5.000 TL’den %10’luk gelir vergisi kesintisi yapılması gerekir.
Brüt ücret: 5.000 TL
Gelir Vergisi stopajı = Brüt ücret X Gelir Vergisi stopajının oranı
Gelir Vergisi stopajı = 5.000 X %10 = 500 TL
Net ücret = Brüt ücret – Kesintilerin toplamı (Gelir Vergisi stopajı)
Su tesisatçısına ödenen net ücret = 5.000 – 500 = 4.500 TL
Elde ettiğimiz sonucu net ücret hesaplaması için de kullanabiliriz. Taşımacının işletmeden 4500 TL net ücret alacağını düşündüğümüzde brüt ücret hesabı:
- Net ücret: 4.500₺
- Brüt ücret = Net ücret / (1 – Gelir Vergisi stopaj oranı)
- Brüt ücret= 4.500 / ( 1 – %10 ) = 5.000 TL
Gider Pusulası Muhasebe Kaydı Nasıl Yapılır?
Taşınacak bir işletme üzerinden örneğini verdiğimiz gider pusulası hesaplamalarının ardından muhasebe kaydı tutulmalıdır. Örnekte hesapladığımız 4500 TL ücret için gider pusulası muhasebe kaydı şu şekilde yapılır:
- Hizmet Toplam Gideri: 5.000 TL
- Ödenen Gelir Vergisi: 500 TL
- Hizmet Alımı: 4.500 TL
Gider Pusulası ve Stopaj
Gider pusulası başlığı altında incelenmesi gereken vergi kavramlarından biri de stopajdır. Ticaret dünyasında sıkça kullanılan stopaj, bir mal veya hizmetin satın alımı nedeniyle yapılan ödemeden; vergi dairesine ödenmek amacıyla yapılan kesintiye verilen isimdir.
Stopaj yapılmış olan kişi, daha sonrasında vergi dairesine beyanda bulunması halinde yapılan bu kesintiyi beyannamede hesaplanmış olan gelir vergisinden düşürebilir.
Gider Pusulası Stopaj Oranları Nedir?
Gider pusulası stopaj oranları hakkında göz önünde bulundurulması gereken bazı durumlar vardır. Örneğin işin arızi ya da düzenli olup olmadığına bakılması ve karşı tarafın esnaf muaflığından yararlanıp yararlanmadığına dikkat edilmelidir. Bu durumlar uygulanacak stopaj oranlarının belirlenmesinde etkilidir.
Gelir Vergisi Kanunu’nda esnaf muaflığından yararlanan kişiler için uygulanması gereken stopaj oranları açıkça belirtilmiştir. Gelir Vergisi Kanunu madde 94’e göre:
- Emtia bedelleri ya da bu emtianın üretimi için ödenen hizmet bedellerinde ve hurda mal alımlarında %2,
- Diğer mal alımlarında %5,
- Diğer hizmet alımlarında ise %10’dur.
Esnaf muafiyetinden yararlanmayan kişiler için işin türüne bakılmalıdır. İşin tek seferlik ya da düzenli olup olmadığı incelenir. Bu durumda stopaj oranları:
- Düzenli olarak mal satan ve işyerinin bordrolu çalışanı olan işçinin stopaj oranı artan oranlı vergiye bağlanır ve verginin oranı %15, %20, %27 ya da %35 olabilir.
- Söz konusu kişi serbest meslek erbabı ise ve yaptığı iş kanunun 18. maddesinde yer alıyorsa %18, yer almıyorsa %20
Gider Pusulası Stopaj Hesaplama Nasıl Yapılır?
Gider pusulalarında stopaj hesaplamaları için şu formül kullanılabilir:
Gelir vergisi stopajı = Brüt ücret x Gelir vergisi stopaj oranı
Bununla birlikte, bir hizmet ya da mal karşısında ödediğiniz ücretin %10’u stopaj oranının belirtir.
Gider pusulasında stopaj vergi hesabı, işi yapana ve anlaşmanın içeriğine göre net veya brüt olarak yapılabilir.
- Net tutar hesabı: İşi yapanla 1000 TL’lik net tutar üzerinden anlaşıldıysa, vergi oranı yüzde 20 olarak alınıp şöyle hesaplama yapılır: 1.000 / (%100 – %20) = 1.000 / 0,8 = 1.250 TL
- Brüt tutar hesabı: İşi yapanla 1000 TL’lik brüt tutar üzerinden anlaşıldıysa, vergi oranı yüzde 20 olarak alıp toplam tutarı şu hesapla buluruz: 1000 x (%100 – %20) = 1.000 x 0,8 = 800 TL
