Kıdem Tazminatı Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Bu yazımızda işçiyi işverene karşı koruyan kıdem tazminatını anlattık.

Kıdem Tazminatı Nedir?

1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesine göre, işçinin işe başladığı tarihten itibaren aynı işverenin bir ya da farklı iş yerinde çalıştığı zaman hesaplanarak hizmet sözleşmesi devamı süresince her geçen tam yıl için işverenin çalışana ödediği tazminata kıdem tazminatı denir.

4857 sayılı İş Kanunu, işçiyi koruyan kıdem tazminatını belirler. İşverenin devamlı işçi değiştirmesini önlemek gibi bir özelliği de olan kıdem tazminatı, nasıl hesaplanır?

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı işçinin çalıştığı zamana göre hesaplanır. Bu hesap için çalışılan toplam yıl sayısı ile alınan son brüt ücret (yol, yemek ve diğer yan ödemelerle birlikte) çarpılır. Tam yıl sürenin dışındaki zamanın toplam gün sayısı da belirlenir ve günlük brüt ücretle çarpılır. Bu iki rakam toplanır. Ortaya çıkan tutardan %0,759 oranında damga vergisi kesilir. Geriye kalan miktar, kıdem tazminatı tutarıdır. Çalışan bu tutarı almaya hak kazanmıştır.

Kıdem Tazminatı Neleri Kapsar?

Kıdem tazminatı hesaplanırken ücretle birlikte çalışana yapılan diğer ödemeler de dikkate alınır. Bu ödemeleri şöyle sıralayabiliriz:

• Yemek yardımı
• Kasa tazminatı
• Gıda yardımı
• Yakacak yardımı
• Konut yardımı
• Giyecek yardımı
• Aile yardımı
• Çocuk zammı
• Temettü
• Taşıt yardımı
• Sağlık yardımı
• Havlu-sabun yardımı
• Sosyal yardım niteliğinde ayakkabı
• Yıpranma tazminatı
• Mali sorumluluk tazminatı
• Bayram harçlığı
• Lojman tahsisi
• Teşvik primi
• Aylık primler

Kıdem tazminatında dikkate alınmayan ödemeler ise şöyledir:

• Yıllık izin ücreti
• Evlenme yardımı
  Hafta tatil ücreti
  Devamlı olmayan bayram harçlığı
• Hastalık yardımı
• Genel tatil ücreti
• İzin harçlığı
• Seyahat primleri
• Devamlılık göstermeyen primler
• Fazla çalışma ücreti
• İş arama yardımı
• Harcırah
• Bir kere verilen ikramiyeler

Kıdem Tazminatı Alma Şartları Nelerdir?

Kıdem tazminatı almak için şu durumlardan biri olmalıdır:

• İşçiye veya işçinin aile fertlerinden herhangi birine işveren tarafından hakaret edilmesi, onur kırıcı ithamlarda ya da cinsel tacizde bulunulması
• İşverenin, işçiden yasadışı bir iş yapmasını istemesi
• Çalışanın başka bir işçi tarafından cinsel tacize uğradıktan sonra bu durumu işverene bildirmesine rağmen işverenin herhangi bir önlem almaması
• İş yerinde bir haftadan uzun süre ile işin durmasına neden olacak bir durumun oluşması
• Kadın çalışanın, evlendikten sonraki 1 yıl içerisinde işten ayrılmak istemesi
• Erkek çalışanın askerlik görevi
• Emekliliğe hak kazanılması
• Malullük durumunun oluşması
• Çalışanın ölmesi
• İşverenin, kanundaki haklı nedenlerin hiçbirine dayanmadan çalışanı işten çıkartması
• İş sözleşmesine konu olan işin, çalışanın sağlığını ya da yaşam şeklini tehlikeye sokması.
• İşveren ya da birlikte çalışmak zorunda olduğu başka bir çalışanın taşıdığı bulaşıcı hastalığa yakalanması
• İşverenin; iş sözleşmesinin imzalanması sırasında çalışana işin nitelikleri ile ilgili yanlış bilgi vermesi

Eğer bu şartlardan herhangi biri söz konusuysa çalışan hemen fesih yolu ile sözleşmesini feshedip kıdem tazminatını alabilir. Ancak iş yerinin de kanunun 4. maddesindeki istisnalar dışında kalan bir iş yeri olması gerekir. Kıdem tazminatı zamanında ödenmezse mahkeme yoluyla ve yasal faiziyle birlikte alınabilir.

Kıdem Tazminatında Zaman Aşımı Süresi Nedir?

Kıdem tazminatında zaman aşımı süresi İş Kanunu’nda yer almaz. Borçlar Kanunu, bu süreyi belirler. Yargıtay kararlarınca kıdem tazminatının 10 senelik dava zaman aşımı süresine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.

İkale Sözleşmesi Sonucunda Kıdem Tazminatı Alınır mı?

İkale sözleşmesi sonucunda işçi veya işveren tarafından gerçekleştirilen bir fesih olmadığından işçi kıdem, ihbar gibi herhangi bir tazminata hak kazanmış olmaz.

Kıdem Tazminatı Tavanı Nedir?

Kıdem tazminatının yüksek miktarlara ulaşmasını önlemek amacıyla bir tavan tutar belirlenmiştir. Bu tavan tutar, en yüksek devlet memuruna yıllık ödenen azami emeklilik ikramiyesine eşittir.

Kıdem Tazminatı Tavanı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı, işçinin hizmet süresine ve giydirilmiş brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Eğer hesaplanan tutar tavanın üzerinde ise tavan tutarı esas alınır.

Kıdem Tazminatı Tavanı Aşılabilir Mi?

Evet, işverenler kıdem tazminatı tavan tutarını aşabilirler. Ancak tavan tutarını aşan kısım, gelir vergisine ve sigorta primine tabi tutulur.

Yıllara Göre Kıdem Tazminatı Tavanı Tutarları

Kıdem tazminatı tavan tutarı, 2024 yılının temmuz ayı itibarıyla 41.828,42 TL’dir.
Önceki yıllarda bu tutarın nasıl değiştiğini aşağıdaki görselde inceleyebilirsiniz.

İstifa eden çalışan tazminat alabilir mi?

İstifa eden işçi işten kendi isteğiyle ayrıldığı için kıdem tazminatı alamaz. Fakat bazı haklı nedenlerle istifa hallerinde kıdem tazminatı almak mümkün olabilir. Bu durumlara bazı örnekler:

• Evlilik,
• Askerlik,
• Maaş ödememesinin yapılmaması,
• fazla mesai ücretinin ödenmemesi.

Emekli çalışan nasıl kıdem tazminatı alır?

Emekli olan çalışanlar, aşağıdaki şartları sağlamaları halinde kıdem tazminatı alabilirler:

• İş yerinde en az bir yıl süreyle çalışmışlarsa,
  • İşten kendi isteği veya kusuru dışında ayrılmışlarsa,
  • Emeklilik sonrası yeni bir iş sözleşmesi ile çalışmaya başlamışlarsa(çalışmaya devam edenler için),
  • İş sözleşmesi haklı nedenlerle veya işveren tarafından feshedilmişse.

Kıdem tazminatından hangi kesintiler yapılır?

Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesintisi yapılır, diğer kesintiler yapılmaz.

Vefat eden işçinin kıdem tazminatını mirasçıları alabilir mi?

Kıdem tazminatı almaya hak kazandığı iş yerinde 1 yıldan fazla çalışan işçinin kıdem tazminatını eşi veya diğer mirasçıları alabilir.

Kıdem tazminatı TL dışındaki para birimleri ile ödenebilir mi?

Kıdem tazminatının hangi para birimi ile ödenmesi gerektiğine dair bir mevzuat bulunmaz. Dolayısıyla maaşını döviz cinsinden alan veya başka bir özel durumdan ötürü böyle bir talebi olan çalışanlar, işverenin de onay vermesi halinde kıdem tazminatını döviz cinsinden alabilir.