Birden fazla kişinin ortaklığı ile kurulup sürdürülen ticari işletmelerde pek çok konuda anlaşmazlık yaşanabilir, birçok farklı neden ortaklıkların sonlanmasına neden olabilir.
Peki ortaklıktan çıkma ve çıkarma işlemlerinde hangi şirket türünde, hangi süreçten nasıl geçilir? Detaylar yazımızda…
İçindekiler
Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Nasıl Çıkılır? –
Anonim şirket türlerinde pay sahipleri Türk Ticaret Kanunu’nda belirlenen şartlara göre ortaklıktan çıkma hakkını elde eder. Yasa, pay sahibinin şirketteki ortaklık ilişkisini, payını hakim şirket veya teşebbüse satarak kullanabildiğini belirtir.
Halka açık ortaklıklar için ise pay sahibi, payları belirli bir oranın üzerindeki diğer pay sahibine kendi payını satıp ortaklıktan ayrılabilir. Bu durumda ortaklıktan ayrılma, pay sahibinin “çıkma hakkı” veya “satma hakkı” olarak isimlendirilir. Pay sahibine, halka açık şirketin önemli nitelikte işlemleri için ayrılma hakkı sunulur.
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 23. maddesinde bu önemli kararları şöyle sıralar:
- Halka açık ortaklıkların birleşme ve bölünme işlemlerinde taraf olması
- Tür değiştirme ya da sona erme kararı
- Mal varlığının bütününü ya da büyük kısmını devretmesi ya da önemli ölçüde değiştirmesi
- İmtiyaz öngörmesi
- Mevcut imtiyazların kapsam veya konusunu değiştirerek borsa kotundan çıkması
Genel kurula katılıp olumsuz oy kullanan ve bu oyları tutanağa işleten pay sahipleri, kendilerine ait payları halka açık ortaklığa satıp devredebilir. Bu sayede ortaklıktan çıkmış olurlar.
Bunun haricinde, pay sahibinin genel kurul toplantısına katılmasına haksız şekilde engel olunması ile davet ya da gündemin ilanı gibi unsurların usulsüzce gerçekleşmesi durumunda olumsuz oy ve muhalefet şerhi gerekli görülmeden ayrılma hakkı doğacaktır.
Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarma Nasıl Yapılır?
Serbest Piyasa Kanunu’nun 27. maddesine göre, pay alım teklifi sonucunda veya birlikte hareket edecek şekilde elde edilmiş paylar, kurul tarafından belirlenen orana veya bu orandan fazlasına ulaşabilir. Kurulun belirlediği oranda payı olan çoğunluk, azınlıkta kalan pay sahiplerini çıkarabilme hakkına sahip olur.
Pay sahibi olup çıkarma hakkı olanlar, kurulun belirleyeceği zaman zarfında halka açık ortaklığın oluşturduğu genel kurulda azınlık olarak kalmış sahiplerinin hak ettiği payları iptal etmesini ve bu payları temsil eden yeni payların çıkarılıp kendisine satılmasını talep edebilir.
- Serbest Piyasa Kanunu gereğince pay bedelini belirlemek üzere toplantı yapılır kurul kararı alınır.
- Borsada işlem görmeyen payların satış fiyatı kurul tarafından belirlenecektir.
- Çıkarma hakkını açıklayan madde, ilgili hakkın kurulun belirlediği oranlarda olacağı hallerde, pay sahibinin de çıkma hakkına sahip olduğunu söyler. Yani pay sahiplerinden azınlıkta olanlar, kurulun belirlediği süre ve oranda diğer pay sahiplerinden paylarını adil bir bedel karşılığında almalarını talep edebilir.
- Kısacası oranda payı elinde bulunduran şahsın çıkarma hakkı ile azınlık olarak kalmış pay sahibinin satma hakkı birlikte düzenlenir.
Limited Şirketlerde Ortaklıktan Nasıl Çıkılır?
Bu konuya ilişkin şartları Türk Ticaret Kanunu’nun 638. maddesi düzenler. Şirket sözleşmesi kapsamında çıkma hakkı bir şarta bağlanmadan düzenlenebilir. Ancak şarta bağlanarak düzenlenirse, çıkma hakkı bu şartlar gerçekleşince da oluşabilir.
Şayet şirket sözleşmesinde çıkma hakkına dair bir koşul yoksa pay sahibi, tek taraflı beyan ile ortaklıktan çıkabilir. Eğer çıkma hakkı sözleşmede bir koşula bağlıysa pay sahibinin talebi ile genel kurul buna dair karar alır.
Genel kurul bu talebi kabul etmeme hakkına sahiptir. Eğer kabul etmezse pay sahibi, çıkma koşullarının gerçekleştiğini kanıtlamak üzere mahkemeye başvurabilir.
Limited şirket sözleşmelerine sıkça eklenen ve çıkma hakkını düzenleyen nedenleri şöyle sıralayabiliriz:
- Şirketin belli bir süre boyunca zarar etmesi
- Karlılığın hedeflenmiş düzeye erişmemesi
- Bazı ortakların taahhüt edilen sermaye payını ödememesi
- Bunların dışında haklı sayılan diğer nedenler şöyledir:
- Ortaklar arasında güven sarsan, birlikte çalışmaya zorlayan olayların yaşanması
- Şirketin zarar etmesi
- Şirketin yönetiminin kötü olması
- Bazı ortakların kar paylarını ödememesi
Limited Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarma Nasıl Yapılır?
Limited şirket ortaklarından birinin çıkarılabilmesi için şirkete ait sözleşmede bu duruma ilişkin bir şartın gerçekleşmesi ve genel kurulun bu konuda karar almış olması gerekir.
Haklı sebep varken genel kurul çıkarma işlemini kabul etmemişse mahkemeye gidilebilir. Mahkeme, haklı sebeplerin varlığını onaylarsa çıkarma işlemini gerçekleştirebilir.
Limited şirket sözleşmesinde ortağın çıkarılması konusunda belirli şartlar varsa ve genel kurul ihraç kararı aldıysa ortak çıkarılabilir. Çıkarılan ortağa, çıkarma işlemi kurul kararı noter aracılığıyla bildirilir. Ortak bu bildirimden sonraki 3 ay içinde kararın iptali dava açma hakkına sahiptir.
Limited şirket sözleşmesindeki çıkarma nedenleri eşitlik ilkesine uygun ve tarafsız olmalıdır.
Genel kurul ortaklıktan çıkarma kararı verince bu kararı ispatlamak zorundadır ve ortağın genel kurul toplantısında bulunup oy kullanmış olması gerekir. Toplantıda ortağın rahatça konuşabiliyor olması, bu hakkının engellenmesi gerekir.
Limited şirket sözleşmesinde bir haklı neden düzenlemesi olmasa da böyle bir neden varsa ortak çıkarma işlemi için dava açılabilir. Haklı sayılan nedenleri şöyle sıralayabiliriz:
- Şirkete bağlılık yükümlülüğünün ihlali
- Şirkete karşı borçların gerektiği gibi yerine getirilmemiş olması
- Şirketi dolandırmaya yönelik faaliyetler
- Ehliyetsizlik gibi hallerdir.
Limited bu sebeplerden biri ile şirketten ayrılan ortağa, sahip olduğu esas sermaye payının ayrıldığı tarihteki değerini karşılayan tutar olan ayrılma akçesini ödemekle yükümlüdür.
