Maaş avansı nedir, avans muhasebe kaydı nasıl yapılır? Maaş avansı hakkındaki sorularınızı bu yazıda cevaplandırdık.
İçindekiler
Maaş Avansı Nedir?
Birçoğumuzun bildiği üzere iş hayatının motivasyonunu oluşturan temel unsur maaş ve ücretlerdir. Bu nedenle hem işverenlerin hem de çalışanların üzerinde önemle durduğu konuların başında maaş gelir.
İşveren yada firmaların çalışanlara maaşları dışında sağladığı diğer maddi imkanlar (işe gidiş-geliş imkanı, yemek yardımı, ikramiye, prim, sosyal yardım ödemeleri vb.) da işveren ve çalışan arasındaki ücret ilişkisinin bir koludur.
Bu ücret ilişkilerinden özellikle hem işveren hem de çalışan tarafından dikkatle takip edilmesi ve detayları kesin olarak bilinmesi gereken bir unsur da avans ödemesidir.
Avans; herhangi bir çalışanın maaş zamanı gelmeden önce işvereninden aldığı bir ödeme kalemidir. Belirli nedenlerden ötürü paraya ihtiyacı olan çalışanın maaş döneminden önce avans ödemesi aldığı bu ödeme kalemi borç olarak değerlendirilir. Yani bu para işverenden geri ödemek koşuluyla alınabilir.
Maaştan farklı olarak belli bir sistemi ve düzeni olmayan bu ödeme kalemi birçok işveren ve çalışan tarafından kafa karıştırıcı ve güç bir alma-verme ilişkisi olarak görülür.
Avans Talep Eden Çalışana, Avans Vermek Zorunlu Mudur?
4857 sayılı İş Kanunu’nca işverenin çalışanına karşı yükümlülükleri olduğu belirtilmiştir. Belirtilen yükümlülüklerden işveren ve çalışan açısından en önemlisi ücret ödeme yükümlülüğüdür.
Çalışanlar iş sözleşmesinde doğan yükümlülüklerini ve görevlerini yerine getirmesi karşılığında sözleşmede belirtilen şekilde düzenli aralıklarla maaş alır.
Böylelikle çalışan tarafından iş görme yükümlülüğünün yerine getirilmesi neticesinde işverene düşen en önemli görev ücret ödemesidir. 4857 sayılı kanunda ücret ve ücretin ödenmesine dair bir madde yer alır. Bu maddede, ücretin en geç bir ay sürede ödenebileceği, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleriyle en geç ödeme süresinin bir haftaya kadar indirilebileceği gibi ifadelerle ücretin ödenmesine dair süreler belirtilmiştir.
Bu maddede yalnızca genel maaş ödemeleriyle ilgili düzenlemelerden bahsedilmiştir. İş Kanunu’nun diğer maddelerine de bakıldığında genel maaş ödemelerinin dışında avanslarla ilgili herhangi bir bilgi, şart veya ifadeye yer verilmemiştir.
Bu bilgiden anlaşılacağı üzere İş Kanunu avans ile ilgili çalışan ve işvereni ilgilendirecek bir düzenleme yapmayarak işverene ödeme yapma zorunluluğu ya da çalışana avans ödemesi alma hakkı sunmamıştır.
Ücret ödemeleriyle ilgili bilgi ve düzenlemeyi içeren bir diğer kanun ise Borçlar Kanunu’dur. İş Kanunu’nun düzenlemelerinde avans ödemelerine yer vermemesi nedeniyle herhangi bir bilgiye ulaşılamadı ancak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun bir maddesinde avans ödemelerine kısıtlı da olsa değinilmiştir. İş Kanunu’na benzer şekilde ücretin ödeme süreleriyle ilgili detaylı bilgilerle başlayan maddede işveren, ödeyebilecek maddi güce sahip olduğu takdirde çalışana zorunlu bir hali ortaya çıkması durumunda çalışanın hizmetiyle doğru orantılı olacak şekilde avans ödemesi vermekle yükümlü olduğuna dair bir bilgi verilir. Bu maddeden de anlaşılacağı üzere zorunlu haller olarak belirtilen şartların karşılanması halinde işveren çalışanın avans talebine olumlu cevap vermesi gerekir.
Maddede belirtilen zorunlu haller ve avans verme şartları şu durumları kapsar:
- Çalışanın zorunlu bir ihtiyacının olması. Bu şartın en vahim durumlarından biri kolay suistimal edilebilir oluşudur. Yeni bir ev, araba, kıyafet ihtiyacı ya da evdeki bir eşyanın bozulması zorunlu bir ihtiyaç kapsamında değerlendirilmediğinden işveren avans vermekle yükümlü değildir. Bu şarta dahil olan durumlar arasında çalışan kişinin ya da ailesinden birilerinin acil bir sağlık sorununun ortaya çıkması olarak gösterilebilir.
- İşveren avansı ödeyebilecek durumda olması gerekir. Çalışan kişinin maddi açıdan yetersiz olması avans ödemesi için gerekli olan koşulları sağlamada yeterli değildir. İşveren de talep edilen avans ödemesi miktarını karşılayabilecek durumda olmayabilir. Bu durum da işveren tarafından çalışana avans ödemesi yapma zorunluluğunu ortadan kaldırır.
- Talep edilen avans çalışanın hizmetiyle orantılı olması gerekir. Bu şart uyarınca çalışan avans talebini oluştururken çalıştığı süreyi göz önüne almalıdır. Kısa bir süre çalışmış olan çalışanın avans talebi reddedilebilirken daha uzun süre çalışanların talepleri değerlendirilir. Bir çalışan bir ay içerisinde çalıştığı sürenin toplamı kadar avans talep edebilir. Bu durumda da gün hesabı yapılmalıdır. Yani bir işçi aldığı aylık maaşıyla orantılı bir avans talebinde bulunabilir.
Çalışan Avansları Hesabı ve Muhasebe Kaydı Nasıl Yapılır?
Herhangi bir işletmede çalışan personele verilen maaş avansların izlendiği ve kayıt altına tutulduğu bir belge olması gereklidir. Bu belgede verilen avansın iade alınıp alınmadığı ya da ödenecek maaş ve ücretlerden kesildiğine dair bilgilendirmeler bulunmalıdır. Avans borcunun kapatıldığı ödemenin ardından borcun kapatıldığına dair bilgi belgede gösterilmelidir.
Örnek olarak Arı İşletmesi, üretimde çalışan personellerinden Ali Veli’ye, aylık maaşından kesilmek üzere 200 TL avans vermiştir. Ardından aylık 750 TL maaştan, almış olduğu 200 TL avans kesilerek ödenmiştir veya verilen avans Ali Veli tarafından Arı İşletmesi’ne geri ödenmiştir. Muhasebe kaydı ise tablo üzerinde şu şekilde tutulmalıdır:
Avansın, Çalışana Verilmesi Muhasebe Kaydı:
| Borç | Alacak | |||
| / | ||||
| 196 Personel Avansları hesabı | 200 | |||
| 196.01 Ali Veli (200) | ||||
| 100 Kasa Hesabı | 200 |
Avansın, Çalışanın Maaşından Kesilerek Alınması Kaydı:
| Borç | Alacak | |||
| / | ||||
| 730 Genel Üretim Giderleri Hesabı | 750 | |||
| 730.05 Personel maaşları (750) | ||||
| 196 Personel Avansları Hesabı | 200 | |||
| 196.08 Ali Veli (200) | ||||
| 102 Bankalar Hesabı | 550 |
